Şarabı
anlamak için en temel başlangıç noktalarından biri, onun hammaddesi
olan üzümü tanımaktır. Dünya üzerinde binlerce farklı şaraplık
üzümün varlığı, bu içkinin çeşitliliğini ve zenginliğini belirleyen
önemli bir unsurdur şüphesiz. Her ne kadar, bu çeşitlilikte,
iklimin, toprak koşullarının, bağcılıkta kullanılan yöntemlerin ve
şarap üretim metodunun rolü büyük olsa da, üzüm çeşidi, şarabın
karakterini, aromalarını, ömrünü, rengini ve bunun gibi pek çok
özelliği belirler.Örneğin bizim "Misket" olarak adlandırdığımız "Muscat",
buram buram üzüm kokan ve bu nedenle de bir kere içildiğinde asla
unutulmayacak bir şaraptır.

Şüphesiz, tüm şaraplar tek bir
üzüm çeşidinden yapılmazlar, yani varietal ya da monosepaj
değillerdir. Bu nedenle, birkaç üzüm çeşidinin harmanlanması ile
elde edilen kupaj şarapların, aromalarına, renklerine göre
ayırdedilmeleri bir parça daha güçtür. Üzümlerin kupaj oluşturmak
üzere bir araya gelmeleri de rastlantısal değildir elbette. Bunda
belirleyici olan da yine onların taşıdıkları farklı özellikleridir.
Yukarıda sözünü ettiğim
üzüm-şarap ilişkisini pratikte kurmak için en uygun şaraplar,
üzerlerinde yapıldıkları üzüm çeşitleri yazılı olanlardır. Yeni
Dünya olarak adlandırdığımız, Amerika, Avustralya, Güney Afrika,
Şili gibi ülkelerin şarapları genellikle üretildikleri üzüm
çeşitlerinin adlarını taşırlar. Üzerinde "Chardonnay" yazan bir
şarap büyük oranda Chardonnay üzümünden yapılmıştır. ("Büyük
oranda", diyorum, çünkü, bu şarapların içine, etikette adı geçmeyen
bir üzüm çeşidinin, kanunlarla belirlenen oranı aşmamak kaydıyla
eklenmiş olması da mümkündür.)
Eski Dünya şarapları ise çoğunlukla, çok daha gizemli bir şekilde,
içerdikleri üzüm çeşitleriyle ilgili hiçbir bilgi vermezler. Örneğin
bir Fransız şarabının etiketinde, o şarapla ilgili her türlü çok
detaylı bilgi yer alırken, üretildiği üzüm çeşidinin adı yer almaz.
Ülkemizde bugün genel olarak
bağlar şarap üreticilerine ait değildir. Bağcılar kendi bildikleri
yöntemlerle üzümü yetiştirip satarlar. Kilo hesabıyla sattıkları
için de en büyük amaçları verimi arttırmaktır. Ancak verimin iyi
olması, kaliteyi de beraberinde getirmez. Hatta, şaraplık üzümde
verimin fazla artması makbul değildir. Bu nedenle, dünyanın pekçok
ülkesinde, şarap üreticileri aynı zamanda bağ sahibidir de. Son
dönemde ülkemizdeki şarap firmalarının kendi bağlarını kurmaya
başlamalarını, kaliteyi kontrol etme isteklerinin bir sonucu olarak
görmek gerekir.

Şaraplık üzümlerin işlenmek
için binlerce kilometre yol katetmesine dünyanın öyle her köşesinde
rastlayamazsınız. Üzüm toplanmasının hemen ardından hızla şarap
üretim tesisine gider. Bizde ise, kimi zaman Güneydoğu Anadolu'dan
alınan Öküzgözü üzümü Trakya'daki üretim tesislerine ulaşıncaya
kadar kamyon kasasında fermente olmaya başlar bile.
ABDde, bir şarabın etiketinde
hangi üzüm çeşidinden yapıldığı yazılı ise, o şarabın en az %75
oranında bu üzümü içermesi gerekir. Ülkemizde buna benzer
kısıtlamalar yoktur. Bir üreticinin şarap etiketine makbul bir üzüm
çeşidinin adını yazması, ancak bu üzümü çok az oranda kullanıp
şarabını başka bir üzümden üretmesi mümkündür. Bu tamamen üreticinin
vicdanına ve yaptığı işe olan saygısına, ciddiyetine bırakılmıştır.
Tüm bu olumsuzluklara rağmen,
ülkemizde şarap üretimi ve şarapçılıkta kullanılan üzümlerimizin
iyileştirilmesi, onların daha iyi tanıtılması yönünde olumlu adımlar
atılmaktadır. Bundan birkaç yıl öncesine kadar şarap etiketlerinde
üzümün adı bile geçmez, "Trakya Bölgesi üzümlerinden üretilmiştir",
"Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi üzümlerinden üretilmiştir" gibi
ibareler yer alırdı. Günümüzdeyse şarap üretiminde kullanılan yerli
ve yabancı sepajların adları etiketlerde adeta gururla vurgulanıyor.
Türkiye'de yetişen kaliteli şaraplık üzümler
KALECIK KARASI
Ankara'nın Kalecik ilçesinde ve Kırıkkale dolaylarında yetişir. Çok
iyi kırmızı şaraplık olan bu üzümün günümüzde Trakya'da yayılmasına
çalışılmaktadır. Taneleri yuvarlak, siyah mavi renkte ve kalın
kabukludur. Bu şarap koyu kırmızı renkli, dolgun, dengeli olup
kırmızı meyve aromaları içermektedir. Alkol miktarı %12 - 14, asit
miktarı ise litrede 4-7 gramdır.
ÖKÜZGÖZÜ
Elazığ, Gaziantep ve Malatya'da yetişir. Çok iyi kalite şaraplık
üzümdür. Taneleri iri ve yuvarlak, koyu siyah renklidir. Kabukları
orta kalınlıkta olup bol şıralıdır. Aynı zamanda iyi bir sofralık
üzümdür. Şarabının rengi güzel kırmızı menekşedir. Tadı dolgun,
meyve ve çiçek aromalıdır. İçimi yumuşak ve kolaydır. Alkol miktarı,
% 12.5 - 13.5, asit miktarı ise litrede 5 gramdır.
BOĞAZKERE
Diyarbakır, Elazığ Gaziantep ve Malatya'da yetişir. Taneleri orta
büyüklükte yuvarlak ve kalın kabukludur. Taneni oldukça yüksek olsa
da asiditesinin düşüklüğü nedeniyle Öküzgözü üzümleriyle
karıştırılarak şarabın üretiminde kullanılır. Buruk, gövdeli, yoğun,
zengin aromalı olup yıllandırmaya müsaittir.
ADAKARASI
Marmara'da Avşa adasında yetişir. Taneleri, iri kalın kabuklu ve
serttir. İçimi yumuşak olup yıllandırmaya müsaittir. Şarabının alkol
miktarı ortalama % 12, asit miktarı ise litrede 6-7 gramdır.
CABERNET SAUVIGNON
Şaraplık üzümlerden en popüler olan cabernet sauvignon koyu renk ve
kalın kabukludur. Fransa'nın Bordeaux bölgesi kökenlidir. Bu şarap
yoğun aromalı ve gövdelidir.Taneni yüksek ve yıllandırmaya
müsaittir. Çevre koşullarına kolay uyum sağlayabildiği için
Fransa'nın Bordeaux bölgesinden tüm dünyaya yayılmıştır.Türkiye'de
ise Marmara ve Ege bölgelerinde yetiştirilmektedir.
CARİGNAN
Fransa'nın güney bölgelerinde çok miktarda üretilen carignan Akdeniz
ikliminde daha iyi sonuç verir. Genellikle asitli, tanenli ve
acımsıdır. İçinde ahududu, kuru erik aromaları bulundurur.
Türkiye'de İzmir civarında yetiştirilmektedir.
MERLOT
Merlot cinsi üzümden cabernet sauvignon'a kıyasla daha az tanenli,
daha yumuşak, daha meyvemsi ve daha erken olgunlaşan şaraplar
üretilir. Fransa'nın Bordeaux bölgesi kökenlidir. Aroması cabernet
sauvignon ile benzerlik göstermekle birlikte erik, nane ve gül
kokuları ağır basabilir. Cabernet sauvignon'u yumuşatmak için kupaj
olarak kullanılır. Türkiye'de Ege bölgesinde yetiştirilmektedir.
NARİNCE
Tokat'ta yetişen bu üzüm sek ve dömisek (yarı sek) şaraplar için
uygun olup yerli üzümlerden beyaz şarapta en iyi sonuç verenlerden
biridir. Sek şarapları % 12-13 alkol ve litrede 5 g. asit içerir.
Şarabının rengi yeşilimsi sarı, tadı dolgun ve bukelidir. İnce meyva
aromaları içerir.
EMİR
Nevşehir, Niğde ve Kırşehir çevresinde yetişen bu üzümün taneleri
yeşil-kehribar renkli, sivri yapıda ve kabuğu orta derecede
kalındır. Şarabı aromalı olup % 11-13 alkol ve litrede 4.5-5 g. asit
içerir. İçimi kolay ve serinletici olup sek şarap yapımında
kullanılır.
Misket : Muscat ailesinin bir üyesi, diğer adıyla Muscat de
Frontignan'dır. Buram buram üzüm kokan, portakal, gül, bergamut ve
kuş üzümü aromaları içeren şaraplar verir. Sekten tatlı şaraba kadar
çeşitli şarapların yapımında kullanılır. Genellikle Ege Bölgesi'nde
yetişir.
Türkiye'de hem yerel çeşitlerimize sahip çıkıp dünya şarapçılığına
her geçen gün daha rafine ürünler sunmalıyız, hem de dünya
şarapseverlerinin damağında ve kalbinde taht kuran şarapların
kaliteli birer "Türkiye versiyonunu" üretmeliyiz. Unutulmamalıdır
ki, her üzüm her coğrafyada farklı sonuçlar verir ve bu da müthiş
bir çeşitlilik demektir.
|